PODSTAWOWA SPRAWA
A jeśli pożądana optymalizacja nie następuje, czy można winić za to wyłącznie nauczyciela? Wszak powiedzieliśmy, że ponosi on za uczniów odpowiedzialność jedynie pośrednią i że dzieli ją z rodzicami Powstaje pytanie bardziej ogólne. W jakim zakresie człowiek może odpowiadać za innych ludzi?Jednoznaczne rozstrzygnięcie ogólne okazuje się trudne. Wiele zmiennych czynników decyduje o zakresie i granicach odpowiedzialności.Sprawa podstawowa: W jakim stopniu odpowiadamy za siebie sami, a w jakiej mierze odpowiadają za nas inni? W jakim stosunku pozostaje nasza odpowiedzialność za innych do odpowiedzialności, jaką oni ponoszą za siebie? Jeśli młody człowiek nie wykorzystuje swoich możliwości rozwojowych, to czy tylko inni (rodzice, nauczyciele) ponoszą za to odpowiedzialność? A on sam? Przecież możliwości ingerencji z zewnątrz niemal zawsze są ograniczone.