Kategoria: Człowiek jako nauczyciel
W POSZCZEGÓLNYCH PRZYPADKACH
W poszczególnych przypadkach ścisłe rozgraniczenie przedmiotu owych dwu rodzajów odpowiedzialności rzadko kiedy jest możliwe. Za co jest odpowiedzialny uczeń, jeśli chodzi o rezultaty jego działania (w dalszym ciągu nie myślimy o odpowiedzialności prawnej), a za co ponoszą odpowiedzialność rodzice owego ucznia bądź nauczyciele? Niemal zawsze chodzi o dwojakie uwarunkowanie postępowania jednostki: wewnętrzne (podmiotowe) i zewnętrzne (sytuacyjne), w których istotną rolę odgrywają rzeczywiste i możliwe wpływy innych ludzi. Stąd i dwojaka odpowiedzialność jest powszechna. Zmienny natomiast bywa stosunek zakresu obydwu rodzajów odpowiedzialności. W pewnym stopniu zależy on od dziedziny, jakiej dotyczy odpowiedzialność. Ogólnie zaś z dojrzewaniem jednostki wzrasta udział jej własnej odpowiedzialności za to, co czyni i kim się staje.
ODDZIAŁYWANIE JEDNOSTKI
Jeśli chodzi natomiast o odpowiedzialność za innych ludzi, to zwróćmy uwagę, że za co innego odpowiadają rodzice, za co innego nauczyciel. Różnice w zakresie ich odpowiedzialności wynikają z odmienności ról, jakie osoby te pełnią w życiu. Dzieje się tak również wtedy, gdy przedmiotem ich oddziaływań są te same jednostki bądź grupy.To, za co ponosimy odpowiedzialność, jeśli chodzi o innych ludzi, zależy od pełnionych ról. Niektóre z nich są sprzężone z wykonywanym zawodem (za co innego ponosi odpowiedzialność, nawet w odniesieniu do tego samego człowieka, lekarz, za co innego — nauczyciel), inne — z zajmowanym stanowiskiem (za co innego odpowiada dyrektor szkoły, za co innego — wychowawca klasy), jeszcze inne z aktualnie pełnioną funkcją, która nie musi mieć związku z zawodem bądź stanowiskiem.
SPOŁECZNE ZRÓŻNICOWANIE ODPOWIEDZIALNOŚCI
Pewne role są względnie stałe, inne —jedynie okresowe; bywają takie, które trwają tylko chwilę. Niektóre role w dużej mierze są wyznaczane sytuacyjnie. Zdarza się coś (w domu, szkole, miejscu pracy, na ulicy), co wpływa na nasze zachowanie, a ono ma daleko idące konsekwencje dla innych: ponosimy odpowiedzialność za owe następstwa.Każdy człowiek pełni jakieś role względnie stałe, wyznaczone sytuacją rodzinną, okresem rozwojowym, w jakim się znajduje, zawodem (np. rola syna, córki, brata, siostry, rola ucznia, role małżeńskie, role rodzicielskie, a także rola lekarza, nauczyciela, maszynisty kolejowego), ponadto — zależnie od okoliczności — rozmaite role zmienne (przygodnego informatora, przewodnika, opiekuna, ratownika, obrońcy itp.).
PODZIAŁ RÓL
Zwróćmy uwagę, że niekiedy ludzie są skłonni angażować się znacznie w działalność związaną z takimi przygodnymi rolami i że czasem, jeśli chodzi o konsekwencje, działalność ta okazuje się bardzo ważna. Na przykład ktoś z reguły podejmuje się natychmiastowej opieki nad małym dzieckiem zagubionym na ulicy. Czyni to bezinteresownie, nierzadko nawet wówczas, gdy zajęty jest czymś innym, związanym ze stale pełnioną rolą innego rodzaju. Dzieje się tak dlatego, że — choć nie przyczynił się do zaginięcia dziecka — czuje się odpowiedzialny za dalsze jego losy w zaistniałej sytuacji i sprawę traktuje jako nie cierpiącą zwłoki Odpowiedzialność taką wykazują nie tylko ludzie dorośli; są znane liczne fakty podejmowania tego rodzaju przygodnych ról przez młodziez, a nawet dzieci.
WYNOSZENIE ZACHOWAŃ Z DOMU
Jeśli mówimy o społecznym zróżnicowaniu odpowiedzialności to mamy na uwadze przede wszystkim role stałe. Stwierdziliśmy, że’ za dzieci odpowiadają zarówno rodzice, jak i nauczyciele, a zróżnicowany zakres ich odpowiedzialności wynika z odmiennych ról W czym wyrażają się różnice?Ogólnie można by powiedzieć, że za to, co dzieje się w domu ponoszą odpowiedzialność rodzice, za to zaś, co dzieje się w szkole nauczyciele. Jest to jednak rozgraniczenie bardzo powierzchowne i uproszczone, ponadto dom i szkoła to nie jedyne tereny działania dzieci. Zachowanie młodego (i nie tylko młodego) człowieka – niezależnie od miejsca, w jakim występuje — w dużym stopniu jest wyznaczone tym, kim on jest jako podmiot i kim się staje. Na to zaś wpływają (mogą i powinni — z racji pełnionych ról — wpływać) zarowno rodzice, jak i nauczyciele.
ROLA NAUCZYCIELA WYCHOWAWCY
Łatwiej rozgraniczyć odpowiedzialność innych osob, np. nauczyciela i lekarza pracującego w szkole Próbując określić różnice, można by również powiedzieć, że rodzice w większej mierze angażują się zazwyczaj w kształtowanie osobowosci młodego człowieka, nauczyciel zaś troszczy się głównie o wyposażenie ucznia w wiadomości i umiejętności związane z programem realizowanym w szkole. Tak jest niewątpliwie. Powstaje jednak pytanie o ów program.Co jest (co powinno być) celem oddziaływania nauczyciela?To ze nauczyciel realizuje w szkole program, dzięki któremu uczeń zyskuje wiadomości i umiejętności, wydaje się oczywiste. Czym jednak ow program jest i w jakim celu nauczyciel go realizuje? Co czyni i za co ponosi odpowiedzialność?
Loading ...